Władza rodzicielska obejmuje prawa oraz obowiązki rodziców względem dziecka w granicach poszanowania jego godności i praw. Powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga przede wszystkim dobro dziecka.

Pozbawienie czy ograniczenie władzy rodzicielskiej nie jest łatwe ponieważ rodzic ma nie tylko obowiązki wobec dziecka ale także swoje prawa m.in. do decydowania przynajmniej o istotnych sprawach swoich pociech.

Warto w tym miejscu wspomnieć, że w praktyce zdarza się także zawieszenie władzy rodzicielskiej np. z uwagi na wyjazd rodzica za granicę. Sąd co do zasady traktuje to jako przemijającą przeszkodę do opieki nad dzieckiem co sprawia że trzeba od razu ustanowić opiekuna dla dziecka jeśli takiego brakuje, na przykład w postaci dziadka i babci małoletniego.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie zawiera definicji „władzy rodzicielskiej”, mówi jednak, że obejmuje ona w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka (art. 95 § 1 kro).

Treść i wykonywanie władzy rodzicielskiej

W doktrynie prawa rodzinnego przyjmuje się, że na treść władzy rodzicielskiej składają się trzy elementy:

• piecza nad osobą dziecka,
• zarząd majątkiem dziecka,
• reprezentacja dziecka.

Piecza nad osobą dziecka obejmuje przede wszystkim:

• wychowanie dziecka,
• kierowanie dzieckiem,
• zapewnienie dziecku odpowiednich warunków bytowych,
• troskę o zdrowie i bezpieczeństwo dziecka.

Pieczę nad osobą dziecka rodzice powinni sprawować z należytą starannością, jakiej wymaga zarówno dobro dziecka jak i interes społeczny. Przerzucanie ciężaru wychowania dziecka na inne podmioty, np. szkołę czy Kościół nie jest dopuszczalne. Rodzice powinni decydować o wszystkich sprawach wychowawczych związanych z osobą dziecka, jak np. wychowaniu świeckim, religijnym, kształtowaniu zasad etyki czy charakteru dziecka.

Rodzice mają zatem prawo a nawet obowiązek kontrolowania poczynań dziecka. Powinni interesować się tym np. w jakim towarzystwie dziecko przebywa, jak się uczy, jak wywiązuje się z obowiązków szkolnych czy domowych. W tym zakresie rodzice mogą wydawać określone nakazy czy zakazy.

Jeśli chodzi o zapewnienie odpowiednich warunków bytowych jest oczywiste, że warunki te są uzależnione od sytuacji ekonomicznej rodziców. Pod pojęciem warunków bytowych należy rozumieć warunki mieszkaniowe, odzież, wyżywienie czy godziwą rozrywkę.

Troska o zdrowie i bezpieczeństwo dziecka dotyczy zapewnienia dziecku odpowiedniej opieki medycznej oraz dbania o właściwy rozwój fizyczny i duchowy dziecka.  Rodzice są obowiązani do chronienia dziecka przed przemocą, krzywdą. Dziecko powinno mieć w nich oparcie w każdej sytuacji życiowej.

 

Zarząd majątkiem dziecka

• czynności faktyczne (np. prowadzenie sklepu, domu, naprawy),
• czynności prawne (np. zaciągnięcie kredytu bankowego, sprzedaż, kupno),
• czynności związane z reprezentowaniem dziecka przed sądami i innymi organami (państwowymi, samorządowymi) w sprawach dotyczących majątku dziecka.

Odmiennie niż przy pieczy nad osobą dziecka, w sprawach zarządu jego majątkiem ustawodawca polski wprowadził dla rodziców pewne ograniczenia w zależności od charakteru czynności związanych z tym zarządem. Rozróżniamy zatem:

• czynności zwykłego zarządu,
• czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu (art. 101 § 3 kro).

Pozbawienie władzy rodzicielskiej

Obowiązujące przepisy w skrajnych sytuacjach pozwalają na to, aby sąd całkowicie pozbawił opiekuna władzy rodzicielskiej. Jednak takie orzeczenie może wystąpić tylko wtedy, gdy zastosowane wcześniej łagodniejsze środki nie przyniosły poprawy sytuacji dziecka, a także gdy istnieje trwała przeszkoda w realizowaniu opieki nad dzieckiem, czyli:

• rodzic nadużywa swoich uprawnień (np. znęcanie się, molestowanie, wychowywanie w nienawiści do drugiego rodzica),
• rodzic rażąco zaniedbuje swoje obowiązki względem dziecka (np. brak kontaktu z dzieckiem, brak zainteresowania wychowywaniem dziecka),
• rodzic nie jest w stanie sprostać swoim obowiązkom (np. z powodu choroby czy kary więzienia).

Warto pamiętać o tym, że wspomniana wyżej przeszkoda musi być trwała – taka, która uniemożliwia sprawowanie opieki przez długi czas albo przez okres, którego nie można ustalić. A gdy nie występują już przyczyny, które spowodowały odebranie władzy rodzicielskiej, wtedy można ubiegać się o jej przywrócenie.

Jeśli mają Państwo wątpliwości, że grę może wchodzić możliwość ograniczenia, pozbawienia lub zawieszenia władzy rodzicielskiej, sugeruję z skorzystania z konsultacji prawnej Kancelarii Adwokackiej adw. Łukasza Szyszkowskiego w Lublinie.