Zakaz konkurencji uregulowany jest w przepisach Kodeksu Pracy. Pracodawca może zabezpieczyć swoje interesy podpisując z aktualnie zatrudnionymi lub byłymi pracownikami umowy o zakazie konkurencji.
Zakaz konkurencji tylko na podstawie pisemnej umowy
Umowę o zakazie konkurencji zawiera się na czas trwania stosunku pracy albo na czas określony po rozwiązaniu umowy o pracę. Kodeks pracy wymaga zawarcia umowy na piśmie pod rygorem nieważności. W razie niezachowania formy pisemnej, zakaz konkurencji nie obowiązuje. Powyższy wymóg odnosi się również do wszelkich zmian umowy. Pojęcie „odrębna umowa” użyte w art. 1011 § 1 Kodeksu pracy, oznacza nie tylko umowę ujętą w oddzielnym dokumencie, ale także umowę będącą – w sensie technicznym – częścią umowy o pracę. Strony w umowie określają zakres przedmiotowy, czasowy oraz terytorialny zakazu konkurencji.
Zakaz konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy
Pracodawca w umowie ma prawo zobowiązać pracownika między innymi do :
- nieprowadzenia działalności konkurencyjnej wobec niego
- nieświadczenia pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność.
Dopuszczalne jest uzależnienie przez pracodawcę zawarcia umowy o pracę od zawarcia umowy o zakazie konkurencji, jak również wypowiedzenie umowy o pracę pracownikowi, który odmawia zawarcia umowy o zakazie konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy. Okres obowiązywania tej umowy nie może wykraczać poza czas trwania stosunku pracy. Ustanie stosunku pracy powoduje jej wygaśnięcie. Umowa może być nieodpłatna lub przewidywać dla pracownika świadczenie pieniężne.
Odpowiedzialność pracownika za zakaz konkurencji
W razie nieumyślnego wyrządzenia pracodawcy szkody pracownik ponosi odpowiedzialność na zasadach określonych w prawie pracy. Roszczenie pracodawcy przedawnia się z upływem roku od dnia, w którym dowiedział się o wyrządzeniu przez pracownika szkody. Nie później jednak niż z upływem 3 lat od jej wyrządzenia. Jeśli natomiast pracownik wyrządził pracodawcy szkodę z winy umyślnej ponosi pełną odpowiedzialność odszkodowawczą. Naruszenie zakazu konkurencji może stanowić ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych.
Zakaz konkurencji po zakończeniu stosunku pracy
Umowę o zakazie konkurencji po zakończeniu stosunku pracy można zawrzeć, jeśli pracownik miał dostęp do szczególnie ważnych informacji. Są to informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę (tzw. klauzula konkurencyjna).
W umowie określa się okres obowiązywania zakazu konkurencji oraz wysokość odszkodowania należnego pracownikowi od pracodawcy. Do ustanowienia zakazu konkurencji nie dojdzie jednak w razie pominięcia postanowienia określającego czas jego trwania.
Ważna jest natomiast umowa, która nie zawiera określenia wysokości odszkodowania albo przewiduje odszkodowanie niższe niż ustawowe. Byłemu pracownikowi należy się wówczas świadczenie w wysokości określonej w art. 1012 § 3 Kodeksu pracy. Zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy aktualizuje się w chwili, gdy między stronami nie istnieje już stosunek pracy.
Odszkodowanie za zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy
Wszelkie spory o odszkodowanie za naruszenie zakazu konkurencji rozpoznają sądy pracy.
Odpowiedzialność wobec byłego pracodawcy
Były pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną byłemu pracodawcy wskutek naruszenia umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy na podstawie Kodeksu cywilnego. Odpowiedzialność ta jest niezależna od stopnia winy pracownika i nie jest ustawowo ograniczona. Były pracownik odpowiada zarówno za straty poniesione przez byłego pracodawcę, jak i za utracone przez niego korzyści. Były pracodawca może także zastrzec w umowie dodatkowe zabezpieczenie w postaci kar umownych.